پژوهشگران آلماني، گروهي از نشانگرهاي زيستي را براي تشخيص زوال عقل شناسايي كردهاند كه ميتوانند طي يك آزمايش خون، اين بيماري را حدود پنج سال پيش از آغاز آن پيشبيني كنند.
به گزارش ايسنا و به نقل از نيواطلس، تشخيص به موقع زوال عقل ميتواند راه را براي ارائه روشهاي موثر درمان و مديريت بيماري هموار كند. يكي از مواردي كه دانشمندان براي يافتن نشانههاي هشداردهنده به آن مراجعه ميكنند، خون است. يك پژوهش جديد، احتمال به كارگيري اين راهحل را افزايش ميدهد و گروهي از مولكولها را به عنوان نشانههايي توصيف ميكند كه زوال عقل را دو تا پنج سال پيش از آغاز آن مشخص ميكنند و حتي شايد بتوانند اهداف جديدي را براي درمانهاي پيشرفته ارائه دهند.
در چند سال گذشته، شاهد پژوهشهاي گستردهاي بودهايم كه احتمال تشخيص زوال عقل با كمك آزمايش خون را مطرح ميكنند. بسياري از اين پژوهشها، بر شناسايي پيشمادههاي پلاكهاي سمي مغز مبتني هستند كه با زوال عقل ارتباط دارند و گروهي ديگر از پژوهشها، بر ماده ژنتيكي و نشانگرهاي زيستي چربي متمركز شدهاند.
اين پژوهش كه توسط دانشمندان "مركز بيماريهاي عصبي آلمان"(DZNE) انجام شده است، بر مولكولهاي موسوم به "ريزآراناي"(microRNA) تمركز دارد. ريزآرانايها، رشتههايي از آراناي غير كدكننده هستند كه بيان ژن و توليد پروتئين را تنظيم ميكنند و اخيرا نقش آنها را در تشخيص سرطان به كمك آزمايش خون و ادرار مشاهده كردهايم.
پروفسور "آندره فيشر"(André Fischer)، سرپرست اين گروه پژوهشي گفت: ريزآرانايهاي متفاوتي وجود دارند و هر يك از آنها ميتوانند شبكه كامل پروتئينهاي وابسته را تنظيم كنند و در نتيجه، بر فرآيندهاي پيچيده ارگانيسم تاثير بگذارند. بنابراين، ريزآرانايها تاثير گستردهاي دارند. ما ميخواستيم بفهميم كه آيا ريزآرانايهاي خاصي وجود دارند كه وجود آنها در خون، با آمادگي ذهني ارتباط داشته باشد يا خير.
دانشمندان براي مشخص كردن مجموعهاي از ريزآرانايها كه ميتوانند نشانهاي براي عملكرد ذهني باشند، دادههاي مربوط به افراد جوان و سالم و همچنين دادههاي به دست آمده از افراد مسن مبتلا به "اختلال شناختي خفيف"(MCI) را تجزيه و تحليل كردند. اين تلاشها با پژوهش گسترده روي موشها و كشت سلولي همراه شد و پژوهشگران روي سه ريزآراناي تمركز كردند كه يك نشانگر براي عملكرد ذهني به شمار ميروند.
پايين بودن سطح اين ريزآرانايها در خون افراد جوان و سالم، با عملكرد شناختي بهتر در آزمايشهاي شناختي مرتبط بود. سطح ريزآراناي در موشها حتي پيش از آغاز وخامت عملكرد ذهن، افزايش يافت. اين در حالي بود كه در بيماران مبتلا به اختلال شناختي خفيف، ۹۰ درصد از افرادي كه سطح بالايي از نشانگر خون داشتند، طي دو سال به آلزايمر مبتلا شدند.
فيشر ادامه داد: ما افزايش اين ريزآرانايها در خون را نشانهاي براي زوال عقل ميدانيم. به نظر ما، اين نشانگر زيستي در انسان، نشاندهنده يك پيشروي است كه حدود دو تا پنج سال بعد رخ خواهد داد.
دانشمندان علاوه بر مرتبط كردن اين ريزآرانايها با زوال عقل، بينشهايي را نيز در مورد نحوه ايجاد اين عارضه كشف كردند. بررسيهاي آنها روي موشها و كشت سلولي نشان داد كه سه مولكول، فرآيند التهابي را در مغز شكل ميدهند و بر انعطافپذيري عصبي يا توانايي نورونها در ايجاد ارتباط تاثير ميگذارند.
فيشر اضافه كرد: از نظر ما اين ريزآرانايها نه تنها نشانگر هستند، بلكه تاثير فعالي نيز بر فرآيندهاي آسيبشناسي دارند. اين موضوع، آنها را به اهداف درماني بالقوه تبديل ميكند. ما با بررسي موشها دريافتيم هنگامي كه اين ريزآرانايها با دارو متوقف ميشوند، توانايي يادگيري بهبود مييابد. ما اين موضوع را در موشهاي مبتلا به نقصهاي شناختي مرتبط با سن و همچنين موشهاي مبتلا به آسيب مغزي مشابه بيماري آلزايمر مشاهده كرديم.
اگرچه نتايج اين پژوهش براي پيشرفت تشخيص به موقع زوال عقل، اميدواركننده هستند اما دانشمندان در مورد چالشهاي تبديل آن به يك آزمايش خون براي استفاده باليني، ترديد ندارند. ريزآرانايها را تنها ميتوان به واسطه يك روش پيچيده اندازهگيري كرد كه براي چنين كاربردهايي قابل اجرا نيست اما دانشمندان با اعتبار بخشيدن به نشانگرهاي زيستي و ارائه راه حلي براي مراقبت، به دنبال چنين آيندهاي هستند.
فيشر گفت: هدف ما اين است كه يك آزمايش كم هزينه شبيه به آزمايش فوري كروناويروس داشته باشيم؛ با اين تفاوت كه براي اين آزمايش، به يك قطره خون نياز داريم. شايد چنين آزمايشي را بتوان طي بررسيهاي متداول پزشكي مورد استفاده قرار داد تا خطر ابتلا به زوال عقل، در مراحل ابتدايي شناسايي شود.
اين پژوهش، در مجله "EMBO Molecular Medicine" به چاپ رسيد.