آژانس خبري خوزستان (خوزنا) / اشاره: فرشيد خداداديان، نامي آشنا در حوزه تاريخ، ميراث فرهنگي و گردشگري كشور است. او كه دانش آموخته رشته تاريخ و مدرس دانشگاه است، علاوه بر سالها فعاليت در حوزه تئوري و آموزش و روزنامه نگاري از جمله تاليف چندين جلد كتاب و ارائه دهها سخنراني و صدها يادداشت و مقاله، در حوزه مديريت گرشگري و فرهنگي نيز سوابق ارزشمندي از جمله مديريت بخش گردشگري و امور فرهنگي وزارت نفت، رياست امور گردشگري شركت ملي نفت ايران و همچنين دبيري شوراي فرهنگي اين شركت را در كارنامه دارد. نويسنده كتاب مسجدسليمان نيم قرن چپاول (برگزيده كتاب سال استان خوزستان در سال ۱۳۸۳)، پارسوماش پايتخت گمشده ايران (اثر برگزيده جشنواره رشد ۱۳۸۴) و سه جلد كتاب ديگر در حوزه تاريخ و صاحب امتياز و مديرمسئول ماهنامه تحليلي، آموزشي، پژوهشي و اطلاع رساني "ميراث پارس"، گواهينامه مديريت MBA خود را از دانشكده مديريت دانشگاه تهران و گواهي نامه مديريت كيفيت خود را از موسسه DNVدانمارك اخذ نموده، با ارائه مقاله "زيرساخت هاي مورد نياز براي توسعه گردشگري استان خوزستان" بعنوان برگزيده نخستين دوره جشنواره ملي رسانه و گردشگري انتخاب شده و همچنين در سال ۱۳۸۷ در همايش "دانشگاه و صنعت گردشگري" دانشگاه علامه طباطبايي نيز بعنوان سخنران برگزيده مورد تقدير قرار گرفته است. متن ذيل، مقاله ي ارائه شده توسط اين مدرس دانشگاه و مدير حوزه گردشگري است كه در سمينار توسعه اقتصاد اينترنتي ايران ارائه گرديد و مورد توجه و استقبال مخاطبان شركت كننده قرار گرفته است:

***

فرشيد خداداديان: روزگار ما روزگار انفجار اطلاعات و گسترش ارتباطات است انقلاب هزاره ي جديد كه به لطف شبكه آرپا - شبكه مخصوص اطلاعات وزارت دفاع آمريكا كه از ۱۹۶۹ اعلام موجوديت كرد و اينترنت فرزند آن است - روي داد و مرزهاي سياسي و جغرافيايي را برهم زد، بخش‌ هاي مختلف زندگي انسان معاصر را دستخوش تحولات اساسي كرد و از اقتصاد و فرهنگ تا سياست و ديپلماسي همه و همه را دربرگرفت.

 
هزاره ي جديد، پايان جغرافيا است و انسان اين هزاره براي بهره‌مندي از امكانات، موقعيت‌ هاي بيشتري در اختيار دارد و گويي نهضت اومانيستي و انسان‌ مدار در اين هزاره بزرگترين آرمان خود را رفاه و آسايش نوع بشر قرار داده است. بدين ترتيب است كه اينترنت و دنياي مجازي تعريف جديدي از زندگي ارائه كرد و نسل ديجيتال امروز به جاي آن كه درگير سختي‌ هاي ملموس براي رفع مايحتاج شود، در هزار توي شبكه عنكبوتي و در هم تنيده ي www نيازهاي خود را تامين مي‌ كند. بدين ترتيب است كه بانك‌ هاي الكترونيك، فروشگاه‌هاي الكترونيك، ادارات و تجارت الكترونيك، تحصيل الكترونيك و حتي درمان الكترونيك، جايگزين نمونه‌هاي سنتي خود شده‌اند و شبكه سيطره خود را بر زندگي انسان معاصر گسترده است.

در چنين شرايطي فاصله ملت‌ ها از يكديگر حداقل و گاه صفر است. مرزهاي سياسي و جغرافيايي توانايي محصور كردن انسان‌ ها را ندارند و آينده جهان محكوم به يگانگي و وحدت است. امري كه در كنار مزاياي خود مطمئناً معايبي نيز در پي خواهد داشت. اما در طي اين طريق و سپري كردن اين مراحل، كشورهاي گوناگون بسته به تلاش و اهتمامي كه در زمينه استفاده از اين فرصت‌ هاي جديد به عمل مي‌ آورند، مي‌توانند سهم خود را در دهكده‌ ي جهاني ابتياع كنند و بهره كافي از فضاي شبكه ببرند.

مقوله گردشگري از جمله مواردي است كه به مدد فضاي جديد و سايبر به وجود آمده در كنار شكل سنتي خود، چهره نويني نيز كسب كرده و آن "گردشگري سايبر" يا مبحث گردشگري در فضاي مجازي اينترنت است. در شرايطي كه خوشبختانه در ايران نيز نگاه رسمي به مقوله توريسم از حد تعارف فراتر رفته و به صنعت بودن اين مقوله اذعان نسبي حاصل شده است، شايد لازم باشد با بازنگري در عملكرد سنتي فعالان اين صنعت پرسود - اما متأسفانه ضعيف - در كشوري كه ظرفيت خوبي براي سرمايه ‌گذاري بيشتر در اين زمينه دارد، لزوم بهره‌مندي از فضاي سايبر در راستاي توسعه صنعت گردشگري مطرح شود.

امري كه با توجه به فضاي خاص فرهنگي و اجتماعي ايران مي‌ تواند بسيار مفيد واقع شود. هر چند در حال حاضر مدياهاي الكترونيك متعددي از وب‌ سايت ‌ها گرفته تا وبلاگ ‌ها و تيزرهاي الكترونيك در زمينه توريسم ايراني فعال هستند و بنا به امكانات و سليقه و متد طراحان دريچه‌هاي بسيار ارزشمندي به روي مشتريان خارجي اين صنعت باز نموده‌اند، اما بايد به اين نكته توجه داشته باشيم كه قرار نيست ما در اين زمينه همچون موارد ديگر فاصله‌اي بعيد با دنيا داشته باشيم! توجه بيشتر به برنامه‌ريزي در زمينه گردشگري سايبر در ايران از آن رو لازم است كه يك معرفي خوب در مدتي بسيار كوتاه و يك تصوير تأثيرگذار در كسري از دقيقه در فضاي سايبر مي ‌تواند در جذب مشتري بسيار مؤثر باشد.
 
براي درك بهتر فاصله كنوني گردشگري سايبر در ايران با ديگر مناطق جهان كافي است تنها چند صفحه وب مرتبط با اين مقوله به كشورهاي ديگر را مشاهده كنيم. از وب‌ سايت هتل ‌ها گرفته تا شهرداري ‌ها و شركت ‌هاي فعال در زمينه توريسم. آن گاه مي ‌بينيم كه ديگران با امكانات نرم‌افزاري برابر با ما چه كارهايي انجام مي‌دهند. يقيناً منظور ما شبيه سازي و كپي‌ برداري از كارهاي ديگران نيست. به ويژه اين كه برنامه‌نويسان و طراحان ايراني صفحات وب، خود هر كدام ايده‌پردازان ماهري هستند و در صورت وجود بازار رقابتي در اين زمينه مي‌توانند خلاقيت خود را به ظهور برسانند.

بدون شك اولين شرط ارتقاء وضعيت گردشگري در ايران داشتن سواد سايبر است. سواد سايبر به معناي روان بودن در دريافت‌هاي سايبر است. امروزه سواد به چهار سطح سواد پايه‌اي، سواد كاركردي، سواد فناورانه و سواد اطلاعاتي طبقه‌بندي مي‌شود و داشتن سواد در هر چهار سطح مذكور به سهولت كار در عصر سايبر مي ‌انجامد. با چنين سطح توانايي است كه مي ‌توانيم در عرصه معرفي ظرفيت ‌هاي توريستي خود اقدام كنيم. ارائه مفاهيم به صورت دو يا چند زبانه شرط بعدي موفقيت بيشتر است. بدين منظور به منابع الكترونيك اطلاع‌رساني [online information Resources] قوي نياز داريم كه بتوانيم به كمك آنها گستره متنوعي از كاربران را مورد خطاب قرار دهيم. در اكثر نقاط دنيا ديگر حتي ميهمانپذيرهاي بدون ستاره، متل‌ها و اتوكاروان‌ها نيز با در اختيار داشتن يك سايت اطلاع‌رساني، ريزترين اطلاعات اماكن و تأسيسات خود اعم از قيمت‌ها، تخفيف‌هاي ايام مختلف سال، امكانات جانبي رايگان، رزرواسيون، موقعيت جغرافيايي، آب و هوا، فاصله تا فرودگاه‌ها و مراكز اصلي خريد و... خود را به همراه جذابيت‌هاي منطقه براي ترغيب جهانگردان، با زيباترين طرح و گرافيك ممكن در اختيار كاربران قرار مي‌دهند.در مقابل متأسفانه بسياري از هتل‌هاي ما در مهمترين شهرهاي توريستي‌مان به اين مقوله كم توجهند و اگر سايتي نيز طراحي كرده‌اند، فقط براي داشتن يك عنوانwww در پهنه اينترنت است. آن هم گاه تنها با متني به زبان شيرين فارسي!؟

در مسير توسعه و بهبود گردشگري سايبر در ايران، پس از توجه به سواد سايبر و ايجاد منابع الكترونيك اطلاع‌رساني قوي و چند زبانه، آنچه در مرحله بعدي ضرورت قرار دارد، لزوم معرفي اين منابع الكترونيك به موتورهاي جستجوگري است كه روز به روز و لحظه به لحظه در حال افزايش هستند. بديهي است كه در هر نقطه از جهان در كنار چند موتور جستجوگر معروف يك يا چند جستجوگر محلي و منطقه‌ اي نيز وجود دارند كه مورد استفاده قرار مي‌گيرند به همين دليل بهتر است با شناسايي جستجوگرهاي مختلف گستره دستيابي به منبع اطلاع‌رساني خود را افزايش دهيم و تنها به لينك شدن و معرفي در موتورهاي رايج و شناخته شده بسنده نكنيم.

با پيش‌فرض دستيابي به چنين ملزومات اوليه‌اي براي توسعه صنعت گردشگري‌مان در فضاي شبكه استفاده بهينه از متن، گرافيك، تصاوير ديجيتال و ويدئو به همراه استفاده از صدا در سايت به صورت upload در جذب مشتري براي ما مي‌تواند بسيار كارآمد باشد.
 
حقيقت اين است كه در خارج از ايران نسبت به فضاي فرهنگي بر جامعه ما، به ويژه در خصوص مسائل اعتقادي چون حجاب، رعايت شئونات اخلاقي و.. تصوير شفاف و تعريف شده چنداني وجود ندارد. كدام يك از سايت ‌هاي گردشگري ايراني را سراغ داريد كه در خصوص اين موارد به صورت شفاف و مستند به جستجوگران شبكه، اطلاعات ارائه نمايند!؟ بديهي است ما در خصوص صنعت گردشگري صحبت مي‌كنيم و نه سياست، اما چقدر ما توانسته‌ايم فضاي خاص فرهنگي خود را براي كساني كه شناخت چنداني از ما ندارند تبيين كنيم؟ چقدر توانسته‌ايم به مشتري خود بباورانيم كه فضاي ما نه تنها تهديد نيست، بلكه فرصتي براي تجربه شرايطي متفاوت است كه فارغ از بعد اعتقادي ما مطمئناً از بابت همان متفاوت بودن براي مشتري‌مان جذاب خواهد بود!

مقوله تبديل تهديد‌ها به فرصت‌ها براي صنعت توريسم از مهمترين مواردي است كه در گردشگري سايبر خود نيازمند بازنگري در آن هستيم.

در همين راستا بايد توجه داشته باشيم كه فضايي كه در گردشگري سايبر در اختيار داريم دريچه يك طرفه نيست بلكه پل ارتباطي بين ما و مشتري‌مان است. مهمترين اصل در هر تجارتي جلب اعتماد مشتري است و صداقت مهمترين ركن به وجود آمدن اين اعتماد است. بايد با مخاطبان خود در فضاي شبكه صادق باشيم به پيام‌هاي آنان توجه كرده و حتماً پاسخ دهيم تا مشتري ما بداند براي او ارزش قائل بوده‌ايم. اغراق‌گويي و بزرگ‌نمايي با تبليغ تفاوت دارد و نبايد جاذبه‌هاي خود را بزرگتر از آنچه هستند توصيف كنيم، چرا كه اين امر هر چند ممكن است يك تور چند نفره را براي يك بار به ما ارجاع كند، اما مطمئناً تكرار شدني نخواهد بود، زيرا جهانگردان نيز ارتباطات خاص خود را دارند و بدون مشورت با كساني كه قبلاً به جايي رفته‌اند بدانجا عزيمت نخواهند كرد!

امكانات فضاي سايبر - كه روز به روز در حال افزايش است - به ما اين امكان را مي‌دهد تا تصوير ديجيتال، فيلم‌هاي ويدئويي و گرافيك‌هاي زيبايي از جاذبه‌هاي اكوتوريسم، فولكلوريك و فرهنگي خود را در اختيار كاربران قرار دهيم و ما متأسفانه در اين زمينه نيز آنچنان كه بايسته و شايسته است كار نكرده‌ايم.

بديهي است ارتقاء سطح صنعت گردشگري منوط به فراهم بودن مؤلفه‌هاي متعدد دولتي و غير دولتي است كه اگر واقعاً گردشگري را صنعت مي‌دانند بايد صنعتي در مورد آن فكر و عمل كنند. هر حركتي هر چند كوچك و شخصي نيز در اين راه بي‌فايده نخواهد بود و نهايت اميد و آرزو اين كه با ايجاد تحول در كارهاي خود چه در وب‌سايت‌ها و چه در شركت‌ها، هتل‌ها، بخش‌هاي دولتي و حتي وبلاگ‌نويسي مرتبط با مقوله توريسم، شاهد بهبود فرصت‌هاي رشد اين صنعت در فضاي سايبر و به دنبال آن رونق آمار ورودي توريست به ايران باشيم.
رونقي كه البته مانند برخي شيخ‌نشين‌هاي جنوبي خليج فارس و برخي كشورهاي آسياي شرقي آن را به هر قيمتي طلب نمي ‌كنيم!ما اعتقادات و باورهاي اسلامي و ايراني خود را داريم اما با پايبندي به همين اعتقادات نيز مي‌توانيم در صنعت گردشگري بيش از پيش موفق باشيم. اگر بخواهيم!