يازدهمين پيشواي شيعيان حضرت امام حسن عسكري(ع) در هشتم ربيع‌الثاني سال 232 به دنيا آمدند و در هشتم ماه ربيع‌الاول سال 260 در اثر سمي كه معتمد عباسي در غذا به آن حضرت خورانيد به شهادت رسيدند.
به گزارش خبرنگار دين و انديشه خبرگزاري دانشجويان ايران(ايسنا)، امام حسن عسكري (ع) در سال 232هجري در مدينه چشم به جهان گشودند پدر بزرگوارشان حضرت امام هادي(ع) و مادرشان بانويي شايسته به نام "حديثه"، "سوسن" يا " سليل" ذكر شده كه زني لايق و صاحب فضيلت بود و در پرورش فرزند نهايت مراقبت را داشت، تا حجت حق را آن چنان كه شايسته است پرورش دهد. اين زن پرهيزگار در سفري كه امام عسكري (ع) به سامرا كرد همراه امام بود و در سامرا از دنيا رحلت كرد.
نگاهي گذار به زندگاني امام يازدهم(ع)
نام ايشان "حسن" و كنيه آن بزرگوار "ابومحم�'د" و از القاب ايشان "زكي" و "عسكري" است. آن حضرت چون به دستور خليفه عباسي مجبور به سكونت در سامراء و در محله "عسكر"، يعني نظامي سكونت گزيدند او را "عسكري" گويند. البته القاب ديگري همچون « نقي» براي آن حضرت ذكر كرده‌اند. آنچه از صفات بزرگ و فضائل كه لازمه امامت است در آن حضرت جمع بود، يعني: در علم، و زهد، كامل بودن در عقل و خرد، عصمت، شجاعت، كرم و بزرگواري از تمام مردم زمان خود برتر بود و علاوه بر نصوص كه از پيامبر(ص) و امامان گذشته در باره امامت آن حضرت وارد شده بود، حضرت امام هادي (ع) يعني پدر بزرگوارشان نيز تصريح به امامت آن جناب فرمودند، و در روايتي كه مرحوم شيخ مفيد (ره) در كتاب گرانقدر ارشاد نقل كرده است، حضرت امام هادي (ع) چهار ماه قبل از شهادت امام عسكري (ع) را وصي�' خود قرار داد، و به امامت آن حضرت تصريح كرده و گروهي از دوستان و شيعيان را بر اين امر گواه گرفت. آن حضرت در ميان مردم و بزرگان و حت�'ي افراد مخالف از احترام خاصي برخوردار بود، به حد�'ي كه حتي ناخواسته آن حضرت را احترام مي‌كردند.
دوران امامت امام حسن عسكري(ع)
آن حضرت 23 ساله بود كه پدرش امام هادي(ع) به شهادت رسيدند. مدت امامت آن حضرت 6 سال و در مدت كوتاه امامت خويش با سه نفر از خلفاي عباسي: المعتزه بالله، المهتدي بالله، المعتمدبالله، معاصر بود كه شديداً از جانب اين خلفا تحت فشار و محدوديت قرار داشت. بطوريكه علاوه بر سكونت اجباري در محله نظامي حتي آن حضرت را در زندان نيز محبوس نمودند. يازدهمين حجت خدا از نسل پاك و مطهر رسول خدا(ص) در عين حال از مبارزه با حكومت ستمگر و حفظ ياران و شيعيان خود و ايجاد شبكه ارتباطي با شيعيان مناطق مختلف از طريق تعيين نمايندگان و ارسال پيام‌ها و پيك‌ها و فعاليت‌هاي سري سياسي، حمايت و پشتيباني مالي از شيعيان، تقويت و توجيه سياسي رجال و عناصر مهم شيعه در برابر مشكلات در آماده سازي شيعيان براي دوران غيبت فرزند خود امام دوازدهم(عج) دست برنداشتند.
به طور كلي دوران عمر 29ساله امام حسن عسكري (ع) به سه دوره تقسيم مي‌گردد: دوره اول 13 سال است كه زندگي آن حضرت در مدينه گذشت. دوره دوم 10سال در سامرا قبل از امامت. دوره سوم نزديك 6 سال امامت آن حضرت مي‌باشد. دوره امامت حضرت عسكري (ع) با قدرت ظاهري بني عباس رو در روي بود. خلفايي كه به تقليد هارون در نشان دادن نيروي خود بلندپروازي‌هايي داشتند. امام حسن عسكري (ع) از شش سال دوران امامتش، سه سال را در زندان گذرانيد. زندانبان آن حضرت، صالح بن وصيف دو غلام ستمكار را بر امام گماشته بود، تا بتواند آن حضرت را - به وسيله آن دو غلام - آزار بيشتري دهد، اما آن دو غلام كه خود از نزديك ناظر حال و حركات امام بودند تحت تأثير آن امام بزرگوار قرار گرفته به صلاح و خوش رفتاري گراييده بودند. با تمام دشمني‌ها و كينه توزي دربار عباسي نسبت به آن حضرت، عظمت معنوي و كمالات و گاهي چنان آنها را تحت تأثير قرار مي‌داد كه در برابر آن حضرت سر تعظيم فرود مي‌آوردند.
امامي كه با وجود زنداني بودن جنبش علمي شيعي را تجديد كرد
امام حسن عسكري (ع) بيش از 29 سال عمر نكرد، ولي در مدت شش سال امامت بر حق و الهي خود آثار مهمي از تفسير قرآن و نشر احكام و بيان مسائل فقهي و جهت دادن به حركت انقلابي شيعياني كه از راه‌هاي دور براي كسب فيض به محضر امام (ع) مي‌رسيدند بر جاي گذاشتند. در زمان امام يازدهم تعليمات عاليه قرآني و نشر احكام الهي و مناظرات كلامي، جنبش علمي خاصي را تجديد كرد، و فرهنگ شيعي - كه تا آن زمان شناخته شده بود - در رشته‌هاي ديگر نيز مانند فلسفه و كلام باعث ظهور مردان بزرگي چون يعقوب بن اسحاق كندي، كه خود معاصر امام حسن عسكري بود و تحت تعليمات آن امام، گرديد. در قدرت علمي امام (ع) كه از سرچشمه زلال ولايت و اهل بيت عصمت(ع) مايه گرفته بود، نكته‌ها گفته‌اند. از جمله: همين يعقوب بن اسحاق كندي فيلسوف بزرگ عرب كه دانشمند معروف ايراني ابونصر فارابي شاگرد مكتب وي بوده است، در مناظره با آن حضرت درمانده گشت و كتابي را كه بر رد قرآن نوشته بود سوزانيد و بعدها از دوستداران و در صف پيروان آن حضرت درآمد. بنابراين اگر چه امام حسن عسگري عليه السلام شديدا از طرف دستگاه خلافت عباسي تحت نظر و محدوديت شديد قرار داشت لكن آن حضرت بُعد علمي از آيين اسلام و اشكال‌ها و شبهات مخالفان و تعيين انديشه صحيح اسلامي و تربيت شاگردان لحظه‌اي فرو گذار ننمودند.
تربيت فرزندي براي آخرالزمان و نجات بشريت
در سال 255 تنها فرزند آن حضرت، مهدي موعود چشم به جهان گشود. اين نوزاد مبارك كه آخرين منجي و حجت الهي بر روي زمين است و تا به امروز بشريت از پرتو وجود مباركش از پس پرده بهره مي‌برد حاصل ازدواج امام حسن عسكري با بانويي عفيف به نام" مليكه" است كه از طرف پدر دختر يشوعا فرزند امپراطور روم شرقي بود، و از طرف مادر نوه شمعون از ياران مخصوص حضرت عيسي عليه السلام و وصي او بشمار مي‌رفت. مليكه يا نرجس خاتون به خانه امام حسن عسكري(ع) شد، امام هادي(ع) به خواهرش حكيمه فرمود: او را به خانه ببر و دستورات اسلامي را به او بياموز، او همسر فرزندم حسن عليه السلام و مادر مهدي آل محمد(ص) خواهد بود، آنگاه به نرجس رو كرده و فرمود: "مژده باد ترا به فرزندي كه سراسر جهان را با نور حكومتش پر از عدالت و دادگري كند، پس از آنكه پر از ظلم و جور شده باشد".
آري اين چنين يك دختر پاك و دانا، آلودگي كاخ شاهان را رها كرد و در خط جد مادريش "شمعون" قرار گرفت و سرانجام به سعادت عظماي همسري حضرت امام حسن عسكري(ع) در آمد و لياقت پر افتخار مادر حضرت قائم (عج ) را پيدا كرد. اين بانوي با سعادت در سال 261 هجري و به روايتي قبل از شهادت امام حسن عسكري عليه السلام از دنيا رفت و قبر شريفش در سامرا كنار قبر منور امام عسكري عليه السلام قرار گرفته است .امام قائم (عج ) از همين خاندان پاك در شب جمعه نيمه شعبان سال 255 هجري در زمان حكومت معتمد عباسي در سامرا متولد شد و هنگام شهادت پدر، پنج ساله بود. تولد آن حضرت را جز عده‌اي خاص نمي‌دانستند و براي نوع مردم مخفي بود، تا مبادا مورد گزند طاغوتيان غاصب و ستمگر زمان قرار گيرد.
ماجراي شهادت پدر امام عصر(عج)
سرانجام حكومت عباسي كه از نفوذ و معنويت امام عليه السلام در جامعه نگران بود به همان شيوه ديرينه متوسل شد و آن حضرت را پنهاني مسموم ساخت. آن حضرت در سال 260 هجري قمري به شهادت رسيد و در خانه خود در سامراء در كنار مرقد پدرش به خاك سپرده شدند.
وصاياي مهم امام يازدهم به شيعيان
در پايان پيام و وصيتي كه امام حسن عسكري(عليه السلام) خطاب به شيعيانشان فرمودند را به بهانه اين مناسبت براي خود و ديگران متذكر مي‌شويم:
آن حضرت فرمودند: "شما را به تقواي الهي، پرهيزگاري در دين، كوشش در راه خدا، راستگويي، اداي امانت به آنكه چيزي به شما سپرده است؛ خواه نيكوكار باشد و خواه بدكار، طول دادن سجده‌ها و رفتار خوب با همسايگان كه پيامبر(ص) بدان مبعوث شده است سفارش مي‌كنم.
در ميان جماعت آنان (اهل سنت)، نماز بخوانيد، مردگان آنها را تشييع كنيد، از بيمارانشان عيادت كنيد و حقوق آنان را بپردازيد.
هنگامي كه كسي از شما در دين پرهيزگار باشد، در گفته‌هايش راست بگويد، امانتداري درستكار باشد و با مردم خوش خُلقي كند، مي‌گويند: او شيعه است و اين مرا خشنود مي‌كند.
از خدا بترسيد و زينت ما باشيد نه خار چشم ما، هر نيكي را به سمت ما آوريد و هر زشتي را از ما دور كنيد. هر خوبي كه گفته مي‌شود، در ماست و هر بدي كه به ما نسبت داده مي‌شود ما از آن دور هستيم. حق ما در كتاب خداوند، مخصوص و پيوند ما با رسول خدا(ص)آشكار و طهارت ما به وسيله پروردگار، عيان است. (به طوري كه) كسي جز ما نمي‌تواند چنين ادعايي كند مگر دروغگو.
همواره نام خدا را به ياد آوريد و مرگ را فراموش نكنيد. پيوسته قرآن بخوانيد و بر پيامبر(ص) صلوات بفرستيد كه صلوات بر پيامبر(ص)، 10 حسنه دارد. وصاياي مرا حفظ كنيد. شما را به خدا مي‌سپارم و به شما سلام مي‌رسانم.»
برخي پي نوشت‌ها:
- برگرفته از آثار محمد محمدي اشتهاردي
- ره توشه عتبات عاليات