ايسنا: هوشيار بودن يعني مراقب بودن، گوش به زنگ بودن، زندگي كردن در لحظه حال، حفظ و ارتقاي سلامت، سرعت در درك وضعيت‌هاي مختلف و واكنش به موقع. افراد هوشيار معمولا چالش‌ها و مشكلات زندگي را سريع‌تر از ديگران درك و مديريت مي‌كنند و اجازه نمي‌دهند دشواري‌هاي زندگي بر آرامش دروني آنها چيره شود و شادي و نشاط‌شان را مخدوش كند.
آنها مي‌دانند كه براي حفظ هوشياري ذهني خود به تمرين نياز دارند؛ درست به همان شكلي كه بدن براي حفظ آمادگي و سلامت خود به تحرك و فعاليت نياز دارد. آنها مطالعه مي‌كنند، هرگز از يادگيري درباره ايده‌ها و شيوه‌هاي جديد انجام كارها دست نمي‌كشند. آنها سلامت ذهن و روان خود را به اين شيوه تقويت مي‌كنند. همچنين از روابط فردي معمولا رضايت‌بخشي بهره‌مندند و اهداف واقع‌بينانه‌اي براي خود تعيين مي‌كنند. البته تجربيات زندگي آنها هميشه مثبت و خوشايند نيست؛ با اين حال، آنها مي‌دانند كه حتي از تجربيات ناخوشايندشان نيز چگونه درس بگيرند تا به خوبي از پس مشكلات زندگي برآيند.
ما براي انجام فعاليت‌هاي طبيعي خود در زندگي روزمره به سلامت اعصاب و روان نيازمنديم. سلامت روان به ما كمك مي‌كند با دوستان و خانواده خود رابطه سالم و اثربخشي برقرار كنيم، در محل كار و مدرسه عملكرد مطلوبي داشته باشيم و در ساير فعاليت‌هاي مهم زندگي خود نيز كامياب باشيم. براي حفظ و ارتقاي سلامت روان، بايدها و نبايدهاي متعددي را بايد مد نظر قرار داد.
بر همين اساس هفت توصيه عملگرايانه كه مي‌تواند به حفظ و ارتقاي سلامت روان منجر شود، عبارتند از:
- ورزش كردن و فعاليت بدني كه بدن را نيرومند و كارآمد مي‌كند.
- آموختن مهارت‌هاي تازه: فعاليت ذهني نيز ذهن را توانمند و هوشيار مي‌كند. براي هوشيارسازي ذهن خود بهتر است ذهن‌تان را به فراگيري مهارت‌هاي تازه مشغول كنيد. اين چالش مي‌تواند به رشد و تكامل ذهني كمك كند. فعاليت ذهني باعث مي‌شود ارتباطات جديدي بين سلول‌هاي عصبي موجود در مغزتان شكل گيرد؛ ارتباطاتي كه كمك مي‌كنند اطلاعاتي را كه در طول روز به هر شكلي دريافت مي‌كنيد، راحت‌تر ذخيره و بازيابي كنيد. بايد توجه كرد كه با افزايش سن، نياز به چالش‌هاي ذهني براي حفظ و ارتقاي سلامت روان افزايش مي‌يابد.
برخي ايده‌ها مي‌توانند به شما كمك كنند ذهن خود را به چالش بكشيد؛ يك زبان خارجي بياموزيد، نحوه نواختن يك ساز را آموزش ببينيد و تمرين كنيد، شغل‌تان را عوض كنيد يا مشغوليت جديدي براي خودتان دست و پا كنيد، تفريح يا سرگرمي جديدي مثل يوگا، نويسندگي يا نقاشي را شروع كنيد، براي كمك به ديگران داوطلب شويد، در كلاس دلخواه‌تان نام‌نويسي كنيد، هميشه خودتان را يك دانش‌آموز مادام‌العمر بدانيد و در هر سن و سالي كه هستيد، مشتاق يادگيري مطالب جديد باشيد. براي اين كه ذهن‌تان را فعال و هوشيار نگه داريد، بايد بيشتر مطالعه كنيد.
- خوب و آسوده بخوابيد: به تمام اعضاي بدن‌تان، به ويژه به مغزتان اجازه دهيد به قدر كافي استراحت كند. خواب كافي فوايد جسماني و رواني متعددي دارد. در طول خواب، جسم و ذهن ما به استراحت مي‌پردازد و تجديد قوا مي‌كند. كمبود خواب مي‌تواند به اختلال حافظه منجر شود. براي بهبود وضعيت خواب شبانه‌تان بايد مدت زمان استراحت روزانه‌تان را كم كنيد و دست‌كم چند ساعت قبل از خواب، نوشيدني‌هاي كافئين‌دار ننوشيد. توصيه‌هاي ساده و اثربخش ديگري نيز در اين زمينه وجود دارند مانند دوش آب گرم، گوش دادن به يك موسيقي ملايم و آرام‌سازي ذهن قبل از خواب.
- از سختي‌هاي زندگي نترسيد: از سختي‌هاي زندگي نترسيد. يكي از جنبه‌هاي مهم سلامت، سالم ماندن در شرايطي است كه زندگي سخت مي‌شود. برخي از مردم توان روياررويي با مشكلات را ندارند و قادر نيستند از پس مشكلات زندگي برآيند. چنين افرادي ممكن است در شرايط سخت زندگي، به رفتارهاي ناسالمي مانند مصرف مواد مخدر روي آورند و به تدريج به دام اعتياد افتند. منظور از اعتياد به مواد مخدر، احساس نياز به مصرف مداوم مواد است. بيشتر معتادان كساني هستند كه توان حل و فصل مشكلات زندگي خود را نداشته‌اند و در شرايط سخت زندگي به مصرف مواد مخدر يا مشروبات الكلي پناه برده‌اند و حال با وجود تبعات سنگين و زيان‌باري كه اعتياد براي خود و اطرافيان‌شان داشته، قادر به ترك مخدر يا الكل نيستند.
- از سيگار، مواد مخدر و الكل دوري كنيد: از سيگار، مواد مخدر و الكل دوري كنيد. مصرف سيگار، مواد مخدر و مشروبات الكلي باعث افت توان ذهني مي‌شود و توانايي‌هاي ادراكي و قضاوتي را كاهش مي‌دهد. الكل بر بخش‌هاي مختلف مغز تأثير مي‌گذارد. حساس‌ترين سلول‌هاي مغزي در مواجهه با الكل، سلول‌هاي مرتبط با حافظه، تمركز، خواب، هماهنگي و قضاوت هستند. الكل به حافظه بلندمدت آسيب وارد مي‌كند. سيگار نيز سطح اكسيژن مورد نياز مغز را كاهش مي‌دهد. اين در حالي است كه اكسيژن كافي براي سلامت و فعاليت مطلوب مغز ضرورت دارد.
- روابط اجتماعي خود را تقويت كنيد: روابط اجتماعي خود را تقويت كنيد. برخورداري از يك زندگي اجتماعي فعال مي‌تواند به حفظ و ارتقاي سلامت روان كمك كند، احساس خود ارزشمندي به وجود آورد و در بلندمدت به حفظ و ارتقاي عملكرد حافظه و قواي ادراكي منجر شود. در ميان بزرگسالان، آنهايي كه زندگي اجتماعي فعال‌تري دارند، كمتر دچار آلزايمر مي‌شوند. ايجاد و حفظ روابط اجتماعي مستلزم توجه، تلاش و هوشياري است و همه اين موارد مي‌توانند به سلامت حافظه كمك كنند. افرادي كه بيشتر درگير تعاملات اجتماعي مي‌شوند، معمولا سالم‌تر، اميدوارتر و شاداب‌ترند.
- استرس‌هاي خود را مديريت كنيد: وقتي دچار استرس مي‌شويد، مغز شما هورمون‌هايي ترشح مي‌كند كه اگر بدن‌تان چند روز در معرض آن هورمون‌ها باشد، مغزتان آسيب خواهد ديد. استرس در صورتي كه به خوبي مهار و مديريت نشود، مزمن مي‌شود و مي‌تواند سطح شادي و نشاط دروني شما را به شكل محسوسي كاهش دهد و حتي به احساس افسردگي منجر شده و عملكرد حافظه را مختل كند.
بنابر اعلام دفتر آموزش و ارتقاء سلامت وزارت بهداشت، برخي راهكارهاي ساده مي‌تواند به شما كمك كند استرس خود را مديريت كرده، شادي و نشاط دروني خود را حفظ كنيد و از ابتلا به افسردگي جلوگيري كنيد. ساده گرفتن زندگي، ورزش كردن، ايجاد تعادل بين كار و تفريح و استراحت، نوشتن، آرام‌سازي ذهن و بدن و ... اموري هستند كه مي‌توانند به شما در مديريت استرس‌هاي روزمره كمك كنند.