عصر ايران: بروز مشكلات گوارشي، مانند حالت تهوع، استفراغ، و اسهال يكي از رايج‌ترين شكايت هاي بيماراني است كه آنتي بيوتيك مصرف مي كنند.
آنتي بيوتيك ها از جمله رايج‌ترين داروهاي تجويزي در جهان هستند. اين داروها براي درمان عفونت هاي باكتريايي استفاده مي شوند كه بر خلاف عفونت هاي ويروسي، معمولا به خودي خود بهبود نمي يابند.
اگرچه مصرف آنتي بيوتيك ها بيش از حد افزايش داشته و براي برخي بيماران كه حتي نيازي به مصرف آن ندارند، تجويز مي شود، اما زماني كه به درستي از آنها استفاده شود، بخشي فوق العاده مهم و اغلب نجات دهنده زندگي از پزشكي مدرن محسوب مي شوند.
همانند تمام داروها، آنتي بيوتيك ها مي توانند داراي عوارض جانبي باشند. بيشتر آنها زندگي انسان را در معرض خطر قرار نمي دهند، و بيماران مي توانند اغلب از پزشك خود براي پيشگيري يا مديريت عوارض ناخوشايند، مانند اسهال و عفونت هاي ثانويه كمك بگيرند.
اما برخي عوارض جانبي مصرف آنتي بيوتيك مي توانند جدي و در مواردي عجيب و غريب باشند. در ادامه با برخي از عوارض جانبي مصرف آنتي بيوتيك ها بيشتر آشنا مي شويم.
مشكلات گوارشي
بروز مشكلات گوارشي، مانند حالت تهوع، استفراغ، و اسهال يكي از رايج‌ترين شكايت هاي بيماراني است كه آنتي بيوتيك مصرف مي كنند.
شرايطي به نام اسهال مرتبط با آنتي بيوتيك وجود دارد و به بيماران توصيه مي شود كه به آن توجه داشته باشند. مصرف مايعات فراوان و پرهيز از غذاهاي حاوي فيبر زياد ممكن است به كنترل اين شرايط تا زمان اتمام دوره مصرف دارو كمك كند.
تشديد اسهال مي تواند به واسطه شرايطي جدي‌تر به نام اسهال مرتبط با كلستريديوم ديفيسيل شكل بگيرد. اين شرايط زماني رخ مي دهد كه آنتي بيوتيك موجب نابودي باكتري هاي خوب روده شده و رشد باكتري هاي بد از كنترل خارج مي شود.
اين شرايط مي تواند موجب كم آبي بدن شده و ممكن است بيمار نيازمند بستري شدن در بيمارستان باشد. از اين رو، در صورت مواجهه با اسهال چند بار در روز پزشك خود را از اين شرايط آگاه كنيد.
آنتي بيوتيك ها مي توانند موجب رشد بيش از حد باكتري ها در روده كوچك شوند كه مي تواند به بروز نفخ و كرامپ كه حتي پس از توقف مصرف دارو نيز ادامه مي يابند، منجر شود. اين نوع از عفونت به طور معمول نيازمند آنتي بيوتيك هاي بيشتر، اما متفاوت است تا تعادل باكتريايي روده به حالت عادي باز گردد.
سردرد
سردرد يكي ديگر از شكايت رايج بين افرادي است كه آنتي بيوتيك مصرف مي كنند. اگر با سردرد مواجه هستيد و فكر نمي كنيد كه كمبود خواب يا كافئين در اين زمينه نقش دارند، مصرف آنتي بيوتيك مي تواند دليل بروز اين شرايط باشد. اين سردردها به طور معمول شديد نبوده و موقتي هستند. تا زماني كه درد شديد نباشد، يك مسكن بدون نسخه مي تواند به بهبود آن كمك كند.
حساسيت به نور خورشيد
مصرف برخي آنتي بيوتيك ها مي تواند حساسيت به نور خورشيد را در پي داشته باشد و چگونگي واكنش پوست به نور فرابنفش را تغيير دهد.
زماني كه اين داروها را مصرف مي كنيد، قرار گرفتن در معرض نور خورشيد مي تواند خطر آفتاب سوختگي، تاول زدگي، پوسته پوسته شدن پوست و آسيب چشمگير سلول هاي پوست را موجب شود. برخي آنتي بيوتيك ها مي توانند با نور خورشيد تعامل داشته و موجب راش پوستي قرمز و خارش‌دار شوند.
بر همين اساس است كه افرادي كه تتراسايكلين ها، فلوروكينولون ها و داروهاي سولفا را مصرف مي كنند بايد از قرار گرفتن طولاني مدت در معرض نور خورشيد به ويژه بين ساعات ۱۰ صبح تا ۲ بعد از ظهر پرهيز كنند و در صورت نياز به حضور در محيط خارج از خانه بايد از محصولات ضد آفتاب و لباس مناسب استفاده كنند. از جمله اين داروها مي توان به داكسي سايكلين، سيپرو، و باكتريم اشاره كرد.
تعاملات دارويي
مصرف آنتي بيوتيك ها مي تواند عفونت باكتريايي را درمان كند، اما ممكن است در كاركرد داروهاي ديگر نيز تاثيرگذار باشد.
از جمله داروهايي كه مي توانند با آنتي بيوتيك ها تعامل داشته باشند مي توان به رقيق كننده هاي خون، ضد اسيدها، آنتي هيستامين ها، داروهاي ضد التهاب مانند داروهاي بدون نسخه ضد درد، داروهاي سوريازيس، داروهاي ادرارآور، داروهاي ضد قارچ، استروئيدها، داروهاي ديابت، شل كننده هاي ماهيچه، داروهاي ميگرن، و برخي داروهاي ضد افسردگي اشاره كرد.
داروهاي كنترل بارداري هورموني نيز مي توانند در تعامل با آنتي بيوتيك ريفامپين كارايي كمتري داشته باشند. خوشبختانه اين دارو به ندرت تجويز مي شود و بيشتر آنتي بيوتيك هاي رايج تداخلي در عملكرد داروهاي ضد باردراي ايجاد نمي كنند.
آنتي بيوتيك ها مي توانند با الكل نيز تعامل داشته باشند. به ويژه، داروهاي مترونيدازول، تينيدازول، و تري‌متوپريم سولفامتوكسازول هرگز نبايد در تركيب با الكل مصرف شوند زيرا مي تواند موجب واكنشي ناخوشايند شده و سردرد، قرمزي چهره، ضربان قلب سريع، حالت تهوع، و استفراغ را به همراه داشته باشد.
همچنين، مصرف الكل به همراه آنتي بيوتيك مي تواند ناراحتي معده و سرگيجه را تشديد كند.
عفونت هاي قارچي
از آنجايي كه آنتي بيوتيك ها آرايش باكتريايي در بدن انسان را تغيير مي دهند، مي توانند ما را نسبت به عفونت هاي مخمري و ديگر انواع رشد قارچ آسيب پذير سازند. به عنوان نمونه، اين عفونت ها مي توانند در دهان، روي پوست، و زير ناخن ها شكل بگيرند.
آنتي بيوتيك ها، به ويژه اگر در بلند مدت مصرف شوند، مي توانند تعادل باكتريايي در واژن زنان را نيز بر هم بزنند. اين شرايط مي تواند با تغيير در pH به بروز عفونت هاي مخمري در اين قسمت از بدن منجر شود.
مصرف يك داروي ضد مخمر در شرايطي كه آنتي بيوتيك مصرف مي كنيد، ممكن است به پيشگيري از اين عارضه جانبي كمك كند، اما پيش از مصرف هر داروي جديدي با پزشك خود مشورت كنيد.
آنتي بيوتيك ها، به ويژه تتراسايكلين ها، مي توانند موجب رشد بيشتر برآمدگي هاي ريز روي سطح زبان به نام پاپيلا شده و باكتري ها، تنباكو، غذا و البته مخمر بيشري را به دام اندازند كه مي تواند موجب تغيير رنگ و ظاهر خز مانند زبان شود. خوشبختانه، زماني كه آنتي بيوتيك ها دليل اين شرايط هستند، پس از توقف مصرف دارو، اين شرايط نيز بهبود مي يابد.
آنافيلاكسي
برخي از ترساك‌ترين و خطرناك‌ترين عوارض جانبي مصرف آنتي بيوتيك ها شامل واكنش هاي آلرژيك مي شوند. در حقيقت، واكنش هاي آلرژيك به آنتي بيوتيك ها يكي از شايع‌ترين دلايلي است كه افراد را راهي اورژانس بيمارستان مي كند.
از جمله علائم اين شرايط مي توان به راش هاي پوستي يا كهير، تورم لب ها، و تنگي نفس اشاره كرد. همچنين، ممكن است فرد يك واكنش آنافيلاكتيك كامل داشته باشد كه موجب تورم گلو و بسته شدن آن مي شود و براي نجات زندگي به دريافت سريع يك دوز اپي‌نفرين نياز دارد.
اين واكنش هاي رايج نيستند، اما قطعا مواردي هستند كه در صورت تجويز يك داروي جديد كه تا پيش از مصرف نكرده ايد بايد مد نظر قرار دهيد. آلرژي به يك نوع از آنتي بيوتيك دليل بر عدم مصرف انواع ديگر نيست، اما به معناي توجه به مصرف هر چيز ديگر در اين خانواده از آنتي بيوتيك هاست.
لكه‌دار شدن دندان ها
برخي پژوهش ها نشان داده اند كه آنتي بيوتيك هاي تتراسايكلين مي توانند موجب لكه‌دار شدن يا تغيير رنگ دائمي دندان هاي دائمي كودكان شوند. در نتيجه، از سال ۱۹۷۰، تمام داروها در اين دسته با برچسب هشدار توصيه مي شود براي كودكان زير ۸ سال استفاده نشود، ارائه شده اند.
اما به گفته مركز كنترل و پيشگيري از بيماري آمريكا، داكسي‌سايكلين، آنتي بيوتيك جديدتر از دسته تتراسايكلين، پيوند كمتري با كلسيم تشكيل داده و لكه‌دار كردن دندان ها را نشان نداده است.
تاندونيت
داروهايي كه به نام فلوروكينولون ها (از جمله سيپرو و لواكين) شناخته مي شوند، انتخابي رايج براي درمان بيماري هايي مانند سينه پهلو، برونشيت، و عفونت هاي دستگاه ادراري هستند. اما در ساليان اخير، پزشكان متوجه شده اند كه اين داروها به ايجاد عوارض جانبي جدي‌تر نسبت به دسته هاي ديگر آنتي بيوتيك ها تمايل دارند.
برخي از اين عوارض جانبي شامل آسيب رساندن به تاندون هايي مي شود كه ماهيچه را به استخوان متصل مي كنند و گزارش هايي درباره درد (تاندونيت)، آسيب ديدگي (تاندون‌پاتي) يا حتي پارگي وجود دارند.
سازمان غذا و داروي آمريكا، هشدارهايي را درباره خطر تاندونيت و آسيب عصبي دائمي روي بسته بندي اين داروها اضافه كرده است. در سال ۲۰۱۶، اين مركز توصيه كرد كه فلوروكينولون ها بايد تنها به عنوان گزينه نهايي درمان استفاده شوند.
دوبيني
مطالعه‌اي در سال ۲۰۰۹ كه در نشريه Ophthalmology منتشر شد، نشان داد كه استفاده از فلوروكينولون ها با دوبيني نيز مرتبط بوده است. از آنجايي كه اين دسته از آنتي بيوتيك ها با تاندونيت نيز در ارتباط بوده است، پژوهشگران اين نظريه را مطرح كردند كه درد و سفتي در ماهيچه اطراف چشم ممكن است دليل دو بيني باشد.
افسردگي و اضطراب
فلوروكينولون ها به همراه پني سيلين و داروهاي ديگر در اين خانواده با افسردگي و اضطراب نيز پيوند خورده اند. در يك مطالعه در سال ۲۰۱۵ كه در نشريه Journal of Clinical Psychiatry منتشر شد، هرچه دوره هاي مصرف آنتي بيوتيك در زندگي يك فرد بيشتر بود، احتمال بيشتري داشت به افسردگي و اضطراب مبتلا باشد.
آنتي بيوتيك‌ها آرايش ميكروبيوم بدن را تغيير مي دهند كه ممكن است بر مسيرهاي نورولوژيك، سوخت و ساز، و ايمني اثرگذار باشد كه همگي مي توانند بر سلامت رواني يك فرد اثرگذار باشند.
افراد بسياري فرض مي كنند كه آنتي بيوتيك ها بي خطر هستند و گزينه اي جادويي براي مقابله با هر شرايطي محسوب مي شوند.
اگرچه آنتي بيوتيك ها بهترين دفاع ما در برابر باكتري ها هستند، اما نيازمند درمان با داروي درست، دوز مناسب و مدت زمان مصرف درست هستيم و بايد از خطرات و عوارض جانبي مصرف اين قبيل داروها نيز آگاه باشيم.