دیپلماسی اقتصادی ایران در دوران پس از توافق برجام، به دلیل اتکای غیر استراتژیک به وعده های دولت های غربی و عدم توجه کافی به تعاملات اقتصادی با شرکای مهم آسیایی و همچنین روسیه، در مسیر درستی پیش نرفته است.  دولت جمهوری اسلامی ایران بعد از امضای برجام با امید بیش از حد به سرمایه گذاری اروپا، نشان داد که اولویت و مرکز ثقل دیپلماسی اقتصادی و تجاری خود را متوجه اروپا کرده است. این تحولات موجب ارسال پیامی به چین و روسیه شد که پیامد آن را بعد از خروج ایالات متحده از برجام و متعاقب آن خروج شرکت های اروپایی از ایران، دریافت کردیم. در چارچوب شرایط پیش آمده، چین و روسیه با مشاهده این  سیاست هاو الگوی رفتار ایران مبتنی بر اولوبت بیش از حد به سرمایه گذاری اروپایی، این پیام را دریافت کردند که نگاه ایران به آنها صرفاً نگاهی تاکتیکی و در شرایط فشار و تحریم هست. پیامد این ارسال سیگنال دولتمردان ایرانی به روسیه و چین را اکنون در شرایط اقتصادی سخت کشور شاهد هستیم.

این درست است که تحریم های ثانویه ایالات متحده تمام شرکت هایی که به نحوی با شرکت های ایالات متحده همکاری دارند را شامل می شود، اما مساله این بود که طیف گسترده ای از کشورها از برخی از همسایگان گرفته تا شرکای آسیایی و بالاخص چین و روسیه از رفتار ایران بعد از امضای برجام ناخرسند بودند و لذا طبیعی بود که در چنین شرایطی، مایل به پرداخت هزینه برای ایران در شرایط فشار و تحریم نشوند. لذا علی رغم موافقت نامه های زیادی که میان ایران با روسیه و چین داشته ولی تقریبا می توان گفت پیامد ملموس و قابل توجهی برای اقتصاد ایران نداشته است که نتیجه دیپلماسی اقتصادی تک بعدی غربگرای دولت بعد از توافق هسته ای است.

نویسنده : دکترمحمودنقدی پور استاد دانشگاه و روندپژوه