ضرورت های بعد از تصویب بازنگری طرح جامع اهواز
 

بعد از کش‌وقوس‌های فراوان بازنگری طرح جامع اهواز در شورای عالی معماری و شهرسازی کشور تصویب شد. گرچه از جزئیات طرح چیزی منتشرنشده تا کارشناسان اظهارنظر نمایند اما این حق برای آنان محفوظ خواهد ماند. در کشورهای توسعه‌یافته جهت تدوین طرح‌های جامع یا بازنگری روش اجرایی به این‌گونه است که اخذ نظرات شهروندان ضروری و تأثیرگذار است، در فرجه‌های مشخص جزئیات طرح از طریق رسانه‌های محلی یا فضای مجازی و یا در محل‌های عمومی در معرض دید و نظر مردم قرار می‌گیرد تا شهروندان اظهارنظر نمایند. بعد از دسته‌بندی نظرات آن‌ها را در طرح منظور می‌نمایند تا رضایت حداکثری حاصل شود؛ اما متأسفانه در تدوین طرح‌های جامع شهرهای ایران در ارائه جزئیات طرح‌ها حتی به کارشناسان مرتبط هم طفره می‌روند، در رویه فعلی فقط مشاور طراح و کارشناسان کارفرما و درنهایت تصویب‌کنندگان طرح در روند تصویب طرح‌ها دخالت دارند. در صورتی اگر ازنظر کارشناسان برجسته و گروه‌های هدف بهره لازم برده شود می‌تواند منجر به غنای بهتر طرح‌شده و برای مردم مقبولیت بیشتری داشته و درنهایت اجرایی‌تر می‌شود.

به‌هرحال بازنگری طرح جامع اهواز تصویب شد و تنها اطاعاتی که از طریق مسئولان منتشرشده است اضافه شدن شش سکونت‌گاه به قول آقایان غیررسمی به حریم شهر اهواز است؛ که باید گفت این محله‌ها درست است که در حریم شهر اهواز نبودند اما سالهاست در حد توان شهرداری به آن‌ها خدمات‌رسانی می‌شود، البته مانند خدمات‌دهی به‌کل مناطق شهر اهواز که معمولاً توزیع و نحوه آن سلیقه‌ای است و از الگوی مشخصی تبعیت نمی‌کند، اگر کمی و کاستی هم بوده که هست به دلیل عدم طرح جامع نبوده بلکه عوامل دیگری در آن دخیل بوده است.
همه کارشناسان می‌دانند طرح‌های جامع لکه‌گذاری‌های کلی فضاهای شهری است که در تعاریف مشخص بر اساس وضعیت موجود و نیازهای آینده معمولاً کاربری اراضی و حریم آن‌ها و افق و چشم‌انداز شهری در کلیات مشخص می‌شود. طرح جامع زمانی ارزشمند است که بتواند قابلیت اجرای شدن جهت توسعه و تعالی شهر را به دنبال داشته باشد. لذا نیاز است بعد از ابلاغ طرح تصویب‌شده به‌فوریت جهت انجام مطالعات فرادستی یعنی طرح‌های تفصیلی اقدام گردد.

در طرح‌های تفصیلی است برای رفع مشکلات و توسعه شهری در تمامی ابعاد برنامه‌ریزی کرد. مسائلی مانند تراکم و ظرفیت محله، وضعیت حمل‌ونقل، مهندسی ترافیک و اصلاحات هندسی، مهندسی فرهنگی، ابعاد زیست‌محیطی و ... می‌تواند قابلیت برنامه‌ریزی و اجرایی شدن داشته باشند. به‌طور مثال معضل بزرگ رشد نامتوازن شهر اهواز به این صورت که در منطقه کیان پارس شهرداری بدون مطالعه و ضابطه اقدام به صدور مجوزهای ساخت برج‌های تجاری را داده است، درصورتی‌که میزان تراکم و جمعیت محله و افق آن مشخص نیست و این مشکل می‌رود که به معطلی بزرگ و لاینحل در این محله و شهر اهواز تبدیل شود. در شرایط فعلی در محله‌هایی مانند کیان پارس و زیتون تراکم و جمعیت به حد اشباع رسیده و وضعیت بحرانی است در محله‌هایی هم مانند زیتون و کوی ملت و کیان‌آباد و به‌زودی گلستان به همین عارضه دچار خواهند شد. همچنین مسئله‌ای مانند وضعیت نامطلوب معماری محله‌ها که از هیچ الگویی پیروی نمی‌کنند ازاین‌دست مشکلات ریشه‌ای شهر اهواز است که باید برای آن در طرح‌های تفصیلی چاره‌اندیشی کرد.

اجرای طرح‌های تفضیلی معمولاً به عهده شهرداری هاست که بعد از انتخاب مشاور، طرح باید در کمیسیون ماده پنج ارائه و تصویب شود. انجام این مطالعات چندین نوع است و باید دقیق و کاربردی باشد تا بتواند اهداف توسعه و تعالی شهر را برآورده و مشکلات شهر را حل نماید. این طرح‌ها باید بر اساس فرهنگ و اقلیم منطقه و نیازهای دقیق شهری برآورد شوند. پیشنهاد می‌شود برای شهر اهواز تدوین طرح‌های تفصیلی با توجه به اولویت‌ها در چند مرحله مجزا یعنی موضوعی و محیطی انجام شوند، اگر در قالب یک پروژه بخواهند کل مشکلات را بررسی نمایند اولاً طرح هزینه‌بر بوده دوماً مراحل و روند انجام مطالعات و تصویب آن زمان‌بر است و شاید از دقت آن کاسته شود.

شهر اهواز فرصت چندانی ندارد و باید به‌فوریت برای انجام مطالعات تفصیلی برنامه‌ریزی نمایند مگر نه این روند بدون برنامه می‌تواند آسیب‌های جدی بر کالبد شهر وارد کند کما اینکه تاکنون وارد کرده است، به طور مثال نمی‌توان برج های تجاری ناموزون و نامناسب منطقه کیان پارس را حذف یا جابجا کرد و این برج‌ها تا ده‌ها سال یادگار ناسمانی و ترافیک در این محل باقی خواهند ماند.

البته شاید شهرداری اهواز به دلیل تأمین منابع مالی از فروش تراکم که مهم‌ترین منبع درآمدی شهرداری هم است، به همین گذران امور به همین منوال راضی باشد، اما برای نجات شهر و شهروندان انجام طرح‌های دقیق تفصیلی ضرورتی اجتناب‌ناپذیر است، البته موضوع مطالعات بخشی از کار و اجرای دقیق آن موضوع دیگری است که نیاز است نهادهای ذی‌ربط مانند استانداری و فرمانداری و شورای اسلامی در تمامی مراحل نظارت و پایش دقیق داشته باشند.

نوید قائدی (97.5.1)