عضو انجمن دوستداران میراث فرهنگی دزفول گفت: روستای لیوس دزفول می‌تواند یکی از روستاهای نمونه گردشگری کشور باشد.
محمد آذرکیش در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا) ـ منطقه خوزستان ـ اظهار کرد: شهرستان دزفول در شمال استان خوزستان در زمینه‌های گردشگری طبیعی، تاریخی و زیارتی فرصت‌های بسیاری دارد که برای شکوفا شدن نیازمند توجه جدی مسؤولان مرتبط با حوزه گردشگری و میراث را طلب می‌کند. یکی از این پتانسیل‌ها روستای گردشگری و تاریخی لیوس است که در شمال این شهرستان واقع شده است.
وی افزود: روستاى لیوس در ۷۳ کیلومترى شمال شهرستان دزفول و فاصله هوایی ۵۱ کیلومتری شهر در بخش شهیون و دامنه کوه لنگر واقع شده است. به ‌رغم گذشت سالیان زیاد از عمر این روستاى تاریخى در بافت کهن خانه‌ها هنوز هم شاهد نحوه معیشت، فرهنگ و سنن، گویش، آداب و رسوم و برپایى مراسم مختلف به شیوه کاملاً سنتى می‌باشیم.
او بیان کرد: این روستا علاوه بر بافت زیباى تاریخى خانه‌ها، داراى جاذبه‌هاى گردشگرى طبیعى و بکر شامل کوهستان‌ها، مراتع بسیار زیبا، باغ‌هاى میوه، رود‌خانه، آبشار و غیره است که در فصل‌های بهار و پاییز و زمستان به علت آب و هواى مناسب می‌تواند پذیراى گردشگران زیادى از سراسر جهان باشد. این روستا از شمال غربی به کوه لنگر و از غرب به دره کول محدود می‌شود. ارتفاع آن از سطح دریا ۹۷۰ متر است و آب و هوای معتدل کوهستانی دارد.
این دوستدار میراث فرهنگی خاطرنشان کرد: با کنار هم گذاشتن ویژگی‌های روستای لیوس از جمله سابقه تاریخی، بافت سنگی  و هویت خاص معماری، نزدیکی به روستاهای گردشگری سزار و گوشه، طبیعت بکر، وجود باغ‌های انار، نخل‌های زیبا، وجود آثار دوره‌های اول زمین‌شناسی نظیر برد کژدم، قرارگیری در دامنه کوه لنگر، قدمگاه مشهور به امام رضا (ع)‌، جاده ماشین‌روی آسفالته و وجود مدرسه چند کلاسه در این روستا می‌توان به خوبی دریافت که با برنامه‌ریزی و پیگیری دلسوزانه این روستا قابلیت معرفی در حد روستاهایی نظیر ماسوله و ابیانه را به عنوان یک روستای سنگی و ارزشمند تاریخی در سطح کشور را دارا است تا ضمن ایجاد انگیزه برای بهسازی و حفظ بافت تاریخی روستا که بخشی از هویت تاریخی و فرهنگی شهرستان دزفول هست، زمینه ایجاد شغل در خصوص خدمات گردشگری را در این منطقه فراهم کند.
آذرکیش توضیح داد: با این همه تاکنون اقدام جدی در خصوص استفاده از قابلیت‌های این روستا صورت نگرفته و همین امر سبب شده بسیاری از اهالی آن برای پیدا کردن شغل مناسب به شهر مهاجرت کنند و به چنین جاذبه  مهمی در حدی که شایسته باشد توجه نشده است.
او ادامه داد: تعریف تورهای گردشگری، طبیعت‌گردی و کوهنوردی، مرمت بافت تاریخی روستا، حمایت از تولید صنایع‌ دستی، معرفی این روستا به آژانس‌ها، تکمیل تابلوهای راهنمای رسیدن به روستا، توسعه فضاهای سبز متناسب با بافت و ویژگی‌های آب و هوایی منطقه، احداث محل‌های اقامتی همسان با بافت تاریخی روستا از جمله مواردی است که در صورت تحقق می‌تواند روستای لیوس را به عنوان یک روستای نمونه گردشگری آماده پذیرایی از مسافران از سراسر کشور مهیا کند. با این همه در حال حاضر نیز به خاطر جذابیت‌های آن، گروه‌های مختلفی برای بازدید از آن به این منطقه سفر می‌کنند.
وی گفت: شکوفایی ظرفیت‌های گردشگری روستای لیوس دزفول در گرو توجه ویژه مسؤولان استانی و کشوری است. توسعه صنعت توریسم شمال خوزستان با همه سابقه تاریخی و باستانی منحصری که دارد نیازمند تعریف طرحی ملی برای شکوفایی است.
وی درباره سفر به روستای لیوس خاطرنشان کرد: برای رسیدن به این روستای زیبای تاریخی و دیدنی از جاده شمال شهرستان دزفول و مسیر شهیون بعد از گذر از روستاهای صالح‌آباد و گوشه به این روستای می‌رسیم. این روستا با توجه به نوع بافت تاریخی و طبیعت زیبای آن در سه فصل بهار، پاییز و زمستان یکی از دیدنی‌های شهرستان دزفول به شمار می‌رود.
آذرکیش توضیح داد: بافت کنونی روستاى لیوس سابقه‌اى بیش از 700 سال دارد. به دلیل این که برخى از ابنیه روستا کتیبه‌اى مبنى بر آن تاریخ را دارد (مانند منزل حیدر عباسى) با این حال وجود آسیاب‌هایی با قدمت دوره ساسانی پیشینه این منطقه را به دوره جنگ ایران و روم می‌برد. به استناد تحقیقات گروهی از ایتالیایی‌ها نام این روستا (لیوس) از قسمتی از نام یک سردار رومی گرفته شده است. نام‌گذاری روستای همجوار آن به اسم "سزار" نیز مؤید این ادعا است.
دوستدار میراث فرهنگی دزفول درباره معمارى روستای لیوس اظهار کرد: این روستا داراى یک سبک خاص معمارى است که از تمام بخش‌هاى موجود در یک ساختمان استفاده بهینه می‌گردد. به طور مثال از ستون‌هاى ساختمان به عنوان انبار گندم استفاده شده است. همچنین طراحى و جنس مصالح ساختمان به گونه‌اى بوده که در فضاهاى مختلف دماى مورد نیاز براى نگه‌دارى اجناس و مواد مورد نظر را داشته باشد. درها و پنجره‌ها چوبی هستند و جهت‌گیری واحدهای مسکونی به منظور بهره‌گیری از حرارت و نور خورشید به سمت جنوب است.
وی اضافه کرد: معابر عمومى آن داراى ویژگى خاصى است و به گونه‌اى طراحى شده که سرعت و سلامت براى عابر در رسیدن به محل فعالیت در اطراف روستا یا برگشت به منزل فراهم باشد. به دلیل این که غالب مصالح به کار رفته در این روستا از سنگ است. روستای لیوس به روستای سنگی دزفول نیز مشهور است. چنار و چشمه جارى در کنار آن یکى از چشم‌اندازهاى زیباى این روستا می‌باشد. از ابنیه تاریخى و مذهبى آن مقبره سید ولى‌الدین گوشه می‌باشد که جد سادات گوشه و کاظمینى در دزفول است.
او توضیح داد: بقایاى آسیاب‌هاى آبى از دیگر بناهاى تاریخى روستا است که به دوره ساسانیان تعلق دارند و وظیفه آرد کردن گندم‌هاى اهالى را داشته‌اند که از شاخصه‌های پیشینه تاریخی این روستا است. از دیگر مناظر طبیعى آن کوه لنکر از سلسله جبال زاگرس است که چشم‌انداز بسیار زیبایی دارد که بعضاً این کوه به دلیل هم‌جواری با این روستا کوه لیوس نیر خوانده می‌شود.
آذرکیش تصریح کرد: گستره باغ‌های انار اطراف روستا جلوه ویژه‌ای به آن بخشیده است. این باغ‌ها باعث تلطیف هوا و زیبایی و سرسبزی روستای لیوس شده است. درختان کُنار، انار کوهی، انجیر و بادام کوهی، گیاهان گل‌ گاو زبان، بابونه و گیاهان علوفه‌ای پوشش گیاهی بسیار زیبایی در پیرامون روستا فراهم آورده‌اند. همچنین جنگل‌هاى بلوط و کلخنگ و بادام کوهى از دیگر جاذبه‌های این روستا می‌باشد. حیات وحش منطقه نیز با برخورداری از گونه‌های نادر جانوری مانند شغال، گرگ، روباه، خرگوش، آهو، قوچ، میش، بزکوهی، گراز، خرس، پلنگ، کفتار، کبک و قرقاول نظر گردشگران طبیعی دوست را جلب می‌کند.
او افزود: در این روستا مراسم و آیین‌هایی خاص برگزار می‌شود که از جمله آن‌ها می‌توان به عزاداری‌های سنتی و مذهبی در ماه محرم و صفر اشاره کرد. از دیگر مراسم ویژه این روستا، عروسی‌های محلی، مراسم تولد اولین فرزند، جشن باران و جشن آغاز کشت و کار می‌باشد. نیز بازی‌ها و ورزش‌هایی مانند کشتی محلی و چوب بازی در میان روستاییان رواج دارد.
آذرکیش در خصوص مراسم عروسى در روستاى تاریخى لیوس گفت: تمامى مراحل برپایى مراسم عروسى در این روستا از خواستگارى تا جهاز برون، حنابندون  و عروسى به شیوه کاملاً سنتى و با حضور ریش سفیدان فامیل برگزار میشود. همچنین در مراسم خاص تولد اولین فرزند به هنگام متولد شدن اولین فرزند توسط پدر و مادر و پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌هاى نوزاد مراسم زیبا و اصیلى برپا می‌شود.
وی بیان کرد: هر ساله در آغاز فصل زمستان زمانى که براى اولین بار باران می‌بارد اهالى روستا به برکت نزول این رحمت الهى اقدام به برپایى جشن و مراسم شکرگزارى می‌کنند. همچنین تمامى کشاورزان روستا در آغاز فصل کشت و زرع دور هم جمع می‌شوند و با تقسیم کردن وظایف و کارهاٍى مختلف به افراد به صورت متحد و گروهى تمامى مراحل از کاشت تا برداشت محصول را در زمین‌هاى یکدیگر انجام می‌دهند به گونه‌اى که هر یک از افراد مؤظف به انجام کار خاصى مانند تهیه ابزار و ادوات کشاورزى، تهیه کود، حفر جوى‌هاى آب ،بذرپاشى و غیره می‌شوند.
این دوستدار میراث فرهنگی با اشاره به مراسم تعزیه در روستای لیوس گفت: در برگزارى مراسم تعزیه‌دارى اباعبدالله الحسین علیه‌السلام این روستا براساس سنت و اعتقادات مذهبى خود با درست کردن علم و پرچم و… اقدام به برگزاری مراسم سنتى "روستا گردون " می‌کنند که مقصد نهایى آن‌ها روستاى گوشه می‌باشد.
وی خاطرنشان کرد: دهل و سرنا اصلی‌ترین سازهایی هستند که در اجرای موسیقی در این روستا مورد استفاده قرار می‌گیرند. کپو، چوقا، قالی، سیاه‌چادر و حصیر مهم‌ترین صنایع دستی مردم این روستا است که به دست هنرمندانه زنان و دختران روستایی تولید می‌شود. از بهترین سوغاتی‌های این روستا می‌توان به ترشی انار و صنایع دستی روستا اشاره کرد. غذاهای معروف محلی این روستا شامل کباب بره و آبگوشت محلی است.
گفتنی آن که روستای لیوس در سال ۸۷ به عنوان یکی از روستاهای گردشگری استان خوزستان دارای شناسنامه شده است.